پیر شالیار، مراسمی باستانی که هنوز در کوهستان های کردستان زنده است
جشن عروسی پیر شالیار با موسیقی ریتمیک، سرودهای مذهبی و رقص‌های آیینی یکی از قدیمی‌ترین جشن‌هایی است که در روستای جادویی هورامان تخت در استان کردستان ایران برگزار می‌شود.
این مراسم به دو بخش اصلی تقسیم می شود: جشن عروسی که در ماه فوریه برگزار می شود و بخش دوم به نام کومسای که هر سال در ماه می برگزار می شود.
گفته می شود جشن پیر شالیار به بیش از 950 سال پیش برمی گردد. این افسانه در مورد پیرمردی فرزانه به نام پیر شالیار است که در منطقه بسیار مورد احترام و شناخته شده بود. شهرت او به بخارا در افغانستان کنونی رسید، جایی که پادشاه در جستجوی یک پزشک دانا بود تا دخترش شاه بهار خاتون را شفا دهد.
پیر شالیار افسانه یک داستان عاشقانه را روایت می کند
شاهزاده خانم بخارا کر و لال بود و پدرش اعلام کرد که هر کس بتواند شاهزاده خانم را معالجه کند اجازه دارد با او ازدواج کند، اما جستجو ناموفق بود. شاه پس از اطلاع از پیر شالیار تصمیم گرفت دخترش را به همراه تعدادی از بستگان خود از جمله برادر خود به هورامان بفرستد. هنگامی که موکب به مقصد نزدیک شد، شاه بهار خاتون صدای غرش ترسناک دیو را شنید. وقتی به خانه پیر رسیدند، دیو عظیم الجثه از صخره سقوط کرد و جلوی درب پیر مرد.
با این اتفاق ناگهان شاه بهار خاتون شروع به صحبت کرد و همه آن را معجزه پیر شالیار دیدند. شاهزاده خانم زیبا همسر پیر شد و مردم هاورامان چندین روز جشن عروسی گرفتند.
مراسم عروسی
مراسم عروسی در اوایل فوریه هر سال برگزار می شود و از روز چهارشنبه آغاز می شود. در این روز بچه ها از باغ پیر شالیار گردو می گیرند تا در سطح شهر توزیع کنند. بچه ها خونه به خونه به خانواده ها گردو میدن و اعلام میکنن که جشن نزدیکه. ساکنان خانه در عوض به آنها شیرینی و خوراکی می دهند. همچنین در این روز برادران به دیدار خواهران و برادرزاده های عمه خود می روند و برای آنها گردو و شیرینی هدیه می آورند و صبح روز بعد گاوهایی را که صاحبانشان برای قربانی انتخاب می کنند به درب خانه پیر شالیار می آورند. گوشت حیوانات برای یک سوپ بزرگ تعطیلات استفاده می شود و بقیه بین روستاییان توزیع می شود.
در میان افسانه ها برقصید
در حالی که سرآشپزها سوپ سنتی را تهیه می کنند (با همان دستور پخت 950 سال پیش)، بقیه اهالی روستا برای تماشای اجرای رقص آیینی دراویش با موسیقی دف، طبل قاب سنتی این منطقه، به پشت بام ها می روند. این رقص بسیار خاص است زیرا دراویش از پیر و جوان به ریتم تعظیم می کنند و موهای بلند خود را در هوای یخبندان زمستانی به پرواز در می آورند. این مراسم تا عصر روز پنجشنبه ادامه دارد و روز جمعه، روز اقامه نماز، شعر خوانی و تقدیم محترمانه کتاب پیر، تسبیح و کلاش او، کفش سنتی دستباف منطقه به عنوان اشیای متبرک است. خانواده ها تا پاسی از غروب در خانه بزرگ پیر شالیار می نشینند و به قصه و تلاوت گوش می دهند. نکته جالب در مورد این مراسم طولانی مدت این است که برای هر خانواده یک کار خاص و همچنین یک صندلی خاص در خانه تعیین می شود که قرن ها به آن احترام گذاشته اند. بنابراین، کسانی که آشپزی می کنند، دف می نوازند یا مراسم رقص انجام می دهند، وظیفه خود را از اجداد خود به ارث برده اند.
رقص های آیینی
سه هفته پس از مراسم عروسی، زنان هر خانواده نان های طلایی گرد گندم و گردو می پزند که نماد خورشید است. نان را به آرامگاه پیر شالیار می برند و در آنجا خرد می کنند و همراه با نان های دیگر می ریزند و سپس تکه های نان و مقداری ماست در خانه های روستا توزیع می کنند.
کومسای در اوایل اردیبهشت ماه با جشن بهاری، طبل دف بیشتر و رقص های آیینی و در نهایت کوبیدن قطعه ای از سنگ بزرگ در گورستانی که آرامگاه پیر شالیار در آن قرار دارد برگزار می شود. مردم معتقدند که این خرده کوچک می تواند به شفای بیماران کمک کند و تا سال آینده دوباره روی سنگ اصلی رشد کند.
نکته جالب در مورد مراسم پیر شالیار این است که در آن دو دین اصلی زرتشتی و اسلام در هم می آمیزند. اگر چه ساکنان هورامان از مسلمانان سنی مذهب هستند، اما سنت های زرتشتی را زنده نگه می دارند. پیر مقام موبد زرتشتی است و شال شال بلندی است که سه بار به دور کمر پیچیده شده و نماد «پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک» است. مردان کرد هنوز شال را به عنوان بخشی از لباس خود می پوشند. همچنین، اشیای مقدس به جا مانده از پیر به عنوان چیزهای مقدس در دین زرتشتی مورد احترام قرار می گیرند: آنها را نباید نشان داد یا به بیگانگان داد. اما قرباني حيوانات، دعا و مناجات و نحوه دفن پير شليار حكايت از ريشه اسلامي دارد. در مجموع مراسم پیر شالیار نمایانگر تاریخ دیرینه کردستان است و همکاری و اجتماع مردم در این جشن باعث تقویت وحدت و برادری بین مردم کرد منطقه می شود.
