موزه میراث روستایی گیلان در دل جنگل‌های سراوان، در نزدیکی شهر رشت و قبل از جاده فومن قرار دارد. در موزه میراث روستایی گیلان خانه‌های روستایی زیادی از روستاهای اطراف جمع‌آوری و بازسازی شده است که مطالعات و کارهای میدانی برای راه‌اندازی موزه میراث روستایی از سال 1381 آغاز شد که شامل پروژه‌های محوطه‌سازی و شناسایی فرهنگی گیلان می‌شود.
بازدیدکنندگان موزه کشور در دنیایی اصیل از آداب و سنن غوطه ور می شوند و فرصتی برای بازدید و کشف محیط زندگی روستایی دارند. معماری محبوب، عبارات هنری محلی مانند صنایع دستی و طیف وسیعی از سنت‌ها در محیطی معتبر در موزه کشاورزی زنده می‌شوند.
موزه میراث روستایی گیلان یک موزه در فضای باز است که به زندگی روستایی و اجدادی اختصاص دارد. این موزه اولین موزه ایران و تاکنون تنها موزه در نوع خود در ایران و خارج از آن در خاورمیانه و آسیای مرکزی است. این موزه با هدف حفظ و احیای میراث مادی و معنوی گیلان، منطقه‌ای ساحلی در دریای خزر در شمال غرب ایران است.
ایده راه اندازی موزه میراث روستایی گیلان به زلزله سال 1369 برمی گردد که باعث تسریع و تشدید زوال و حتی از بین رفتن معماری مردمی و چند صد ساله در منطقه گیلان شد.
پیش از ایجاد این موزه مطالعات گسترده ای به مدت سه سال به سرپرستی استاد محمود طالقانی انجام شد. این بررسی ها ویژگی معماری چوبی این منطقه را که در واقع در ایران بی نظیر است، آشکار کرده است. حتی نگران‌کننده‌تر برای آینده، این مطالعات تغییر سبک زندگی پیشرونده‌ای را در میان مردم محلی نشان می‌دهد که فریفته آوازهای آژیر مدرنیته شده‌اند و میراث اجدادی خود را قدیمی و نامناسب برای دنیای مدرن می‌دانند.
با این حال، موزه میراث روستایی گیلان به نسل‌های حال و آینده این امکان را می‌دهد تا ارزش‌های میراث میهن خود را مجدداً تصاحب کنند و در احیای فرهنگی آن مشارکت فعال داشته باشند.
تحقیقات مردم شناسی و معماری منجر به شناسایی 9 حوزه فرهنگی-معماری در منطقه گیلان شد. هر منطقه فرهنگی و معماری توسط یک روستا نشان داده شده است که به طور کامل در محل موزه بازسازی شده است. در این زمینه خانه های روستایی معرف سبک معماری مناطق ساحلی، پست و کوهستانی منطقه گیلان شناسایی، به طور کامل مستندسازی و در معرض مطالعات مردم شناسی قرار گرفتند. سپس خانه ها برچیده شد و در محل موزه بازسازی شد.
موزه میراث روستایی گیلان از 25 مجموعه خانه روستایی با 80 ساختمان تشکیل شده است. علاوه بر خانه‌ها، ساختمان‌های دیگری که زندگی روستایی را منعکس می‌کنند، مانند کافه و رستوران سنتی، مسجد، مدرسه و آهنگری نیز در محل موزه بازسازی شده‌اند. 35 ساختمان موزه شامل 23 خانه روستایی، 3 قهوه خانه سنتی، 3 انبار برنج، 1 سالن کنفرانس، 1 مسجد، 1 آهنگری، 1 تنور زغالی روستایی، ساختمان ورودی و خانه پژوهشگران در فهرست آثار قرار گرفته است. میراث فرهنگی ملی ایران
به منظور ارائه زنده و اصیل سبک زندگی مردم روستا، مزارع چای و برنج در موزه کاشته شد که به صورت سنتی کشت می شود. به منظور حفظ و ترویج میراث معنوی، موزه به دنبال احیای بسیاری از آداب و رسوم و سنت های محلی است که اغلب فراموش شده، به حاشیه رانده شده یا ناپدید شده اند. با در نظر گرفتن این موضوع، این موزه میزبان جشنواره های تابستانی و زمستانی، اجرای زنده موسیقی محلی، مراسم سنتی عروسی، مراسم سال نو (نوروز) و تجلیل از شخصیت های محلی در طول سال است.