حرم علی بن موسی الرضا (به فارسی حرم علی بن موسی الرضا) مجموعه بزرگی از بناهای مشهد است که آرامگاه امام علی رضا (ع) در مرکز آن قرار دارد.
این مجموعه ساختمانی شامل مسجد گوهرشاد، موزه، کتابخانه، چهار سمینار، گورستان، دانشگاه علوم اسلامی رداوی، سالن غذاخوری برای زائران و فقرا، چندین نمازخانه بزرگ، ساختمانهای زیربنایی و ساختمانهای دیگر است.
مساحت مقبره واقعی 267079 متر مربع است. همچنین هفت صحن در اطراف حرم به مساحت 331578 متر مربع وجود دارد به طوری که کل ساختمان 598657 متر مربع را در بر می گیرد.
گفته می شود که امام علی رضا (ع) پس از قتل در کنار هارون الرشید به خاک سپرده شده است. از آن پس روستای ناشناخته آن زمان مشحد الرضا (روستای رضا) نامیده شد. در اواخر قرن نهم آگهی. ضریح کوچک آن زمان مجهز به گنبد بود. در اطراف مغازه های زیادی وجود داشت که تعداد زائرانی که به آن سرازیر می شدند.
در سال 993 این زیارتگاه توسط سبوک تیگین غزنوی ویران شد. پسرش محمود غزنه ای در سال 1009 م. ضریح را بازسازی کرده و آن را به یک مقبره گسترش دهید. حدود سال 1150 م مرحله بعدی گسترش با ساختمان های بیشتر توسط سلطان احمد سنجر سلجوقی انجام شد. طبق افسانه، پسرش در حرم شفا یافت که از آن به معجزه تعبیر شد. محمد چودابنده (اولجیتو) که در حدود سال 1310 شمسی درگذشت. رسماً به شیعیان اعتراف کرد و بلافاصله پس از آن مقبره گسترش یافت. ابن بطوطه در سال 1333 از مشهد بازدید کرد و از شهر زیارتی بزرگی با درختان میوه، رودخانه ها و آسیاب های متعدد خبر داد. در زمان شاه روخ تیموری، شهر و مقبره مهمترین مکان این سلسله شد. در سال 1418 مسجد گوهرشاد در کنار مقبره ساخته شد که توسط همسر شاه روچ گوهر شاد تأمین مالی شد و به همین دلیل به نام او نامگذاری شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت این حرم بر عهده بنیاد آستان قدس رضاوی بود که با توجه به افزایش روزافزون زائران، مجموعه را نیز به طور گسترده گسترش داد. در 20 ژوئن 1994، بمب گذاری تروریستی در مقبره سازمان های تروریستی مورد حمایت جهان غرب در آن زمان رخ داد که در آن 26 نفر کشته شدند.
این حرم بر روی سکه 100 ریالی جمهوری اسلامی ایران از سال 1383 و همچنین بر روی تمبرهای پستی متعددی نقش بسته است.
کل مجموعه در مجموع شامل هفت حیاط اندرونی است که به فارسی «صحن» می گویند:
- صحن انقلاب – “صحن انقلاب”
- صحن آزادی – “صحن آزادی”
- صحن امام خمینی «صحن امام خمینی»
- مسجد صحن گوهرشاد
- صحن قدس “صحن اورشلیم”
- صحن جمهوری اسلامی – “صحن جمهوری اسلامی”
- صحن جامه رداوی – “مجمع (جمعه) حیاط رداوی”
- صحن غدیر “صحن غدیر”
حیاط ها در مجموع ۱۴ مناره و سه فواره بزرگتر دارند. از حیاطهای داخلی (صحن)، راهروهایی که به نام علما نامگذاری شدهاند، به قسمتهای داخلی مسجد یا مقبره منتهی میشوند[faqih].
- بست شیخ طوسی – (به نام ابوجعفر محمد بن الحسن طوسی)، راهرو به کتابخانه مرکزی منتهی می شود.
- بست شیخ طبرسی (به نام طبرسی)
- بست شیخ حر عاملی (به نام حر العاملی)
- بست شیخ بهایی (به نام بهاءالدین عاملی)
گذرگاه های بست به 21 تالار داخلی (ریواق) در اطراف اتاق دفن منتهی می شود. بلافاصله در کنار اتاق دفن، مسجد دیگری از قرن دهم میلادی قرار دارد که به مسجد بالا سر معروف است.
امام خامنه ای حداقل سالی یک بار به مشهد می آید و به زیارت امام علی رضا (ع) می رود و مراسم غبارروبی را انجام می دهد.